در نگهداری و تربیت اطفال(از قانون مدنی)

ماده ۱۱۶۸
نگاهداري اطفال هم حق و هم تکليف ابوين است.
ماده ۱۱۶۹
براي حضانت و نگهداري طفلي که ابوين او جدا از يکديگر زندگي مي‌کنند، مادر تا سن هفت سالگي اولويت دارد و پس از آن با پدر است.
تبصره: بعد از هفت سالگي در صورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعايت مصلحت کودک به تشخيص دادگاه مي‌باشد.(اصلاحي ۸/۹/۱۳۸۲ مجمع تشخيص نظام)
ماده ۱۱۷۰
اگر مادر در مدتي که حضانت طفل با او است مبتلا به جنون شود يا به ديگري شوهر کند حق حضانت با پدر خواهد بود.
ماده ۱۱۷۱
در صورت فوت يکي از ابوين حضانت طفل با آن که زنده است خواهد بود هر چند متوفي پدر طفل بوده و براي او قيم معين کرده باشد.
ماده ۱۱۷۲
هيچ يک از ابوين حق ندارند در مدتي که حضانت طفل به عهده‌ي آن‌هاست از نگاهداري او امتناع کنند، در صورت امتناع يکي از ابوين، حاکم بايد به تقاضاي ديگري يا تقاضاي قيم يا يکي از اقربا و يا به تقاضاي مدعي‌العموم، نگاهداري طفل را به هر يک از ابوين که حضانت به عهده‌ي اوست الزام کند و در صورتي که الزام ممکن يا مؤثر نباشد حضانت را به خرج پدر و هر گاه پدر فوت شده باشد به خرج مادر تأمين کند.
ماده ۱۱۷۳
هر گاه در اثر عدم مواظبت يا انحطاط اخلاقي پدر يا مادري که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسماني و يا تربيت اخلاقي طفل در معرض خطر باشد، محکمه مي‌تواند به تقاضاي اقرباي طفل يا به تقاضاي قيم او يا به تقاضاي رئيس حوزه قضاييه تصميمي را که براي حضانت طفل مقتضي بداند، اتخاذ کند.
موارد ذيل از مصاديق عدم مواظبت و يا انحطاط اخلاقي هر يک از والدين است:
۱- اعتياد زيان‌آور به الکل، مواد مخدر و قمار
۲- اشتهار به فساد اخلاق و فحشا
۳- ابتلا به بيماري‌هاي رواني با تشخيص پزشکي قانوني
۴- سوءاستفاده از طفل يا اجبار او به ورود در مشاغل ضداخلاقي مانند فساد و فحشا، تکدي‌گري و قاچاق
۵- تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف
ماده ۱۱۷۴
در صورتي که به علت طلاق يا به هر جهت ديگر ابوين طفل در يک منزل سکونت نداشته باشند هر يک از ابوين که طفل تحت حضانت او نمي‌باشد حق ملاقات طفل خود را دارد تعيين زمان و مکان ملاقات و ساير جزئيات مربوطه به آن‌ها در صورت اختلاف بين ابوين با محکمه است.
ماده ۱۱۷۵
طفل را نمي‌توان از ابوين و يا از پدر و يا از مادري که حضانت با اوست گرفت مگر در صورت وجود علت قانوني.
ماده ۱۱۷۶
مادر مجبور نيست که به طفل خود شير بدهد مگر در صورتي که تغذيه‌ي طفل به غير شير مادر ممکن نباشد.
ماده ۱۱۷۷
طفل بايد مطيع ابوين خود بوده و در هر سني که باشد بايدبه آن‌ها احترام کند.
ماده ۱۱۷۸
ابوين مکلف هستند که در حدود توانايي خود به تربيت اطفال خويش بر حسب مقتضي اقدام کنند و نبايد آن‌ها را مهمل بگذارند.
ماده ۱۱۷۹
ابوين حق تنبيه طفل خود را دارند ولي به استناد اين حق نمي‌توانند طفل خود را خارج از حدود تأديب، تنبيه نمايند.
باب سوم - در ولايت قهري پدر و جد پدري
ماده ۱۱۸۰
طفل صغير، تحت ولايت قهري پدر و جد پدري خود مي‌باشد و همچنين است طفل غيررشيد يا مجنون در صورتي که عدم رشد يا جنون او متصل به صغر باشد.
ماده ۱۱۸۱
هر يک از پدر و جد پدري، نسبت به اولاد خود ولايت دارند.
ماده ۱۱۸۲
هر گاه طفل، هم پدر و هم جد پدري داشته باشد و يکي از آن‌ها محجور يا به علتي ممنوع از تصرف در اموال مولي‌عليه گردد ولايت قانوني او ساقط مي‌شود.
ماده ۱۱۸۳
در کليه‌ي امور مربوط به اموال و حقوق مالي مولي‌عليه، ولي، نماينده قانوني او مي‌باشد.
ماده ۱۱۸۴
هر گاه ولي قهري طفل، رعايت غبطه‌ي صغير را ننمايد و مرتکب اقداماتي شود که موجب ضرر مولي‌عليه گردد به تقاضاي يکي از اقارب وي و يا به درخواست رئيس حوزه‌ي قضايي، پس از اثبات، دادگاه ولي مذکور را عزل و از تصرف در اموال صغير منع و براي اداره‌ي امور مالي طفل، فرد صالحي را به عنوان قيم تعيين مي‌نمايد. همچنين اگر ولي قهري به واسطه‌ي کبر سن و يا بيماري و امثال آن قادر به اداره اموال مولي‌عليه نباشد و شخصي را هم براي اين امر تعيين ننمايد، طبق مقررات اين ماده فردي به عنوان امين به ولي قهري منضم مي‌گردد.
ماده ۱۱۸۵
هر گاه ولي قهري طفل محجور شود مدعي‌العموم مکلف است مطابق مقررات راجعه به تعيين قيم، قيمي براي طفل معين کند.
ماده ۱۱۸۶
در مواردي که براي عدم امانت ولي قهري نسبت به دارايي طفل، امارات قويه موجود باشد مدعي‌العموم مکلف است از محکمه ابتدايي رسيدگي به عمليات او را بخواهد. محکمه در اين مورد رسيدگي کرده در صورتي که عدم امانت او معلوم شد مطابق ماده ۱۱۸۴ رفتار مي‌نمايد.
ماده ۱۱۸۷
هر گاه ولي قهري منحصر، به واسطه‌ي غيبت يا حبس به هر علتي که نتواند به امور مولي‌عليه رسيدگي کند و کسي را هم از طرف خود معين نکرده باشد، حاکم يک نفر امين به پيشنهادمدعي‌العموم براي تصدي و اداره‌ي اموال مولي‌عليه و ساير امور راجعه به او موقتاً معين خواهد کرد.
ماده ۱۱۸۸
هر يک از پدر و جد پدري بعد از وفات ديگري مي‌تواند براي اولاد خود که تحت ولايت او مي‌باشد وصي معين کند تا بعد از فوت خود در نگاهداري و تربيت آن‌ها مواظبت کرده و اموال آن‌ها را اداره نمايد.
ماده ۱۱۸۹
هيچ يک از پدر و جد پدري نمي‌تواند با حيات ديگري براي مولي‌عليه خود وصي معين کند.
ماده ۱۱۹۰
ممکن است پدر و يا جد پدري به کسي که به سمت وصايت معين کرده اختيار تعيين وصي بعد از فوت خود را براي مولي‌عليه بدهد.
ماده ۱۱۹۱
اگر وصي منصوب از طرف ولي قهري به نگاهداري يا تربيت مولي‌عليه و يا اداره‌ي امور او اقدام نکند يا امتناع از انجام وظايف خود نمايد منعزل مي‌شود.
ماده ۱۱۹۲
ولي مسلم نمي‌تواند براي امور مولي‌عليه خود وصي غيرمسلم معين کند.
ماده ۱۱۹۳
همين که طفل، کبير و رشيد شد از تحت ولايت خارج مي‌شود و اگر بعداً سفيه يا مجنون شود قيمي براي او معين مي‌شود.
ماده ۱۱۹۴